On(der)wijs

Mijn collega Mark (inmiddels waarnemend directeur van mijn oude school),  zette dit stuk op zijn FBpagina. Ik las het en was onder de indruk van de tekst van deze Rienkje. Zij maakt volkomen duidelijk,  in heldere taal, wat er momenteel speelt in het basisonderwijs.
Dus ben je daarin geïnteresseerd ( en ik vind eigenlijk dat iedereen dat zou moeten zijn, want basisonderwijs is echt de basis!), neem dan even de tijd om dit stuk te lezen.

Struisvogelpolitiek biedt geen oplossing

• Gepubliceerd op 7 juni 2017

Rienkje van der Eijnden

Directeur basisschool De Zuiderzee bij ABSA

Waarom niet de leerkrachten, maar de politiek realiteitszin moet gaan tonen.
Gisteren is vanuit het PO front (PO in actie, de PO-raad en de vakbonden) de eerste actie aangekondigd. Op 27 juni gaan de scholen één uur dicht. Een speldenprik om Nederland wakker te houden en de politiek wakker te schudden. Nederland kan helpen het basisonderwijs te redden, door massaal de petitie te ondertekenen op www.pofront.nl/petitie
De reacties van de politiek op deze aankondiging laten zien dat dit hard nodig is. Nederland is inmiddels ontwaakt, onze politici nog niet…
De VVD vindt dat de docenten realiteitszin moeten tonen. Een verhoging van het salaris gaat er niet komen, want er is geen geld. De PVV is geïrriteerd en vindt de acties vreselijk en bovendien slecht getimed. Het CDA laat weten dat er niet op hun steun gerekend hoeft te worden en dat actie niets toevoegt en niet in het belang van de kinderen is. Van GroenLinks komt wel begrip, maar ook geen geld.
Ik begrijp steeds beter waarom veel Nederlanders hun vertrouwen in de politiek hebben verloren. Met deze – en eerdere – reacties laten politici namelijk zien dat ze zelf de realiteit volkomen uit het oog zijn verloren.
Wat is de realiteit? Er is een schreeuwend tekort aan leerkrachten in het basisonderwijs en dit tekort zal de komende jaren nog veel groter worden!
Nu al is er sprake van kwaliteitsverlies in het basisonderwijs. Nu al zijn er klassen waar geen leerkracht meer voor gevonden wordt. Nu al neemt de druk op de nog aanwezige leerkrachten en op schooldirecties enorm toe. Nu al is er sprake van een enorm probleem en is het niet vijf voor twaalf, maar vijf over twaalf.
De oorzaken zijn meer dan duidelijk; te lang heeft Nederland voor een dubbeltje op de eerste rang gezeten. Het Nederlandse basisonderwijs was een product van topkwaliteit. Al decennialang zorgden we voor de gelukkigste kinderen van de wereld en eindigden we met de leerprestaties steevast in de internationale top tien. Jarenlang was de kostprijs van dit topproduct relatief laag. Ook al kregen leerkrachten een slecht salaris (inmiddels 32% minder dan een gemiddelde HBO-er), moest het werk in te weinig tijd worden gedaan, was de financiering van gebouwen, schoonmaak, energierekeningen en andere materiële kosten niet toereikend, werden de klassen steeds meer divers en kwamen er steeds taken bij – de basisschoolleerkracht protesteerde niet en deed zijn werk.
Deze tijd is voorbij; al jaren geleden verlieten de mannen het basisonderwijs. Tegenwoordig vertrekken ook andere geweldige leerkrachten uit het basisonderwijs. Een deel van hen verlaat gedesillusioneerd en/of opgebrand het onderwijs en gaat iets totaal anders doen. Anderen vertrekken naar het voortgezet onderwijs of naar de ‘onderwijsperiferie’; als onderwijsadviseur, beleidsmedewerker, bijlesjuf, kunstdocent of kindercoach behouden zij hun passie tegen een beter salaris en in betere arbeidsomstandigheden. De uitstroom van oudere leerkrachten die met pensioen gaan, het enorme aantal leerkrachten dat door ziekte langdurig uitvalt maken en het minimale aantal studenten dat voor de PABO kiest, maken het tekort nog groter. Kortom, er voltrekt zich een ramp.
De dames en heren politici en de verantwoordelijke staatssecretaris doen hun ogen dicht en ontkennen deze realiteit. Dat begrijp ik best. Ik zou ook niet verantwoordelijk willen zijn voor deze bende. En al helemaal niet zonder budget om het op te lossen. De effecten van slecht basisonderwijs en van een verloren generatie zullen pas over een jaar of tien echt zichtbaar worden. Nog een poosje de ogen dicht houden en de realiteit ontkennen en hun politieke carrière zal er niet onder lijden.
Goed onderwijs is voor een kennisland geen kostenpost, maar een investering. Wie niet bereid is een goede prijs te betalen, krijgt een inferieur product. Nu niet investeren zal op de lange termijn een veel grotere kostenpost blijken te zijn. Wie een MBO salaris betaalt, zal geen HBO-ers meer krijgen. Wie zij-instromers meer betaalt dan de ervaren leerkrachten die er al zijn, jaagt deze laatsten het onderwijs uit. Van top tien aan de bovenkant, naar top tien aan de onderkant. Van hoogopgeleid kennisland naar een westers ontwikkelingsland. Ook dat is een keuze…
Goed onderwijs is niet alleen in economisch opzicht belangrijk, er is ook een groot maatschappelijk belang. Niet voor niets wordt bij elk maatschappelijk probleem naar het (basis)onderwijs gekeken om het op te lossen. De gevolgen en de kosten van in de toekomst niet langer voorkomen problemen zullen blijken. De enorme kloof tussen arm en rijk – waarbij ouders die het kunnen betalen goed onderwijs zullen kopen en de rest is aangewezen op wat de overheid nog kan bieden - is te voorzien.
We weten allemaal wat nodig is:

• Een marktconform salaris (tenminste gelijk aan VO, liefst gelijk aan het gemiddelde HBO salaris) en een dekkende reiskostenvergoeding.
• Zorgen dat de materiële vergoedingen kostendekkend zijn.
• Een oplossing vinden voor het invallersprobleem, bijvoorbeeld door het aannemen van boventallige leerkrachten in een flexibele schil mogelijk te maken.
• Leraren vertrouwen geven en niet vragen dat iedere handeling administratief wordt vastgelegd.
• Financiële ruimte geven voor oplossingen op maat om de werkdruk en werklast te verkleinen. Dit kan per school verschillend zijn.
• Stoppen met doen alsof onderwijs kantoorwerk is. Een 40-urige werkweek in het onderwijs is onzin. Er zullen veel weken zijn waarin er meer dan 40 uur gewerkt wordt. Werk dat er toe doet, waardering vanuit de maatschappij, een bepaalde mate van vrijheid, de lange vakanties en een goed salaris zullen dit kunnen compenseren.
• In de grote steden zorgen voor betaalbare huisvesting en parkeermogelijkheden.

Leraren, scholen en schoolbesturen kunnen zelf ook iets doen. Leer accepteren dat je werk nooit af is en nooit goed genoeg. Laat je tevredenheid over je werk niet afhangen van wat anderen vinden, maar van wat je zelf goed en belangrijk vindt. Weet wat er wettelijk gevraagd wordt, doe dat en wat je zelf verder zinvol vindt. Wees kritisch en laat niemand je zomaar vertellen dat ‘iets moet van de inspectie’. Schoolbesturen, kijk eens kritisch naar de overhead. Waarom heeft het ene bestuur een volledig bureau met 26 medewerkers en kan het andere bestuur het af met twee FTE en een administratiekantoor? Stop met het van bovenaf opleggen van verandering. Kijk eens kritisch of al die adviseurs wel nodig zijn of dat er ook genoeg kennis is bij de leerkrachten zelf. Geef hen tijd om deze kennis met elkaar te delen en verder te ontwikkelen. Denk eens na of het één leerkracht – één klasmodel nog wel passend is of dat je met een andere organisatie allerlei problemen kan voorkomen. Wees die HBO opgeleide professional die zelf verantwoordelijkheid neemt en verantwoording af wil leggen. Wees trots op je mooie beroep en praat over de successen. Stop met klagen en zet negatieve energie om in actie.
Dames en heren politici, de realiteit ontkennen is goed voor uw welbevinden en politieke carrière, maar niet voor het land. Neem uw verantwoordelijkheid en zorg dat ook toekomstige generaties kunnen profiteren van goed basisonderwijs! Zoek naar middelen en mogelijkheden en luister naar hen die het weten kunnen!
[Voor wie de feiten, de cijfers en een heleboel meningen wil hebben: www.poinactie.nl/media ]