'Eis IJs!' zei zij

 

Even weg uit Utrecht, hoewel ik nog niet klaar ben. 

Op dit boekje stuitte ik toen ik mijn boekenkast weer eens opruimde. 

Ik was het een beetje vergeten, maar ik wist meteen weer waarom ik het toen,  in 2008,  heb gekocht.

Ik was nog juf en spelling was,  voor sommige kinderen op mijn school voor speciaal onderwijs,  een probleem. 

Hiermee kon ik de kinderen duidelijk maken dat zowel taal als spelling weliswaar echt lastig kunnen zijn,  maar ook vaak heel erg grappig. 

'Eis ijs!' zei zij. De titel maakte al meteen duidelijk wat ik bedoelde. 

En dan was er een hoofdstuk getiteld Rijmt dit? :

De koning van Hamelen

was gek op zijn kamelen. 

Of

'Je hebt gelijk! Die man is lelijk!'

En het hoofdstuk Vandaag en gisteren: 

Zoeken doe ik vandaag, 

Gisteren was dat zochten.

Boeken lees ik vandaag, 

Las ik gisteren bochten?  

Nog eentje dan: Toevallig

De sigarenman is de sigaar

De rechter is linker dan je denkt

De vuinisman kreeg de zak. 

Circuskunstjes moet je jong leren. 

Ik had hoe dan ook weer een leuk uurtje en die kast kwam later wel. 

Daniëls

Een paar jaar geleden gaven mijn vrijdagcollega Marjan en ik een Sinterklaasaardigheidje aan onze andere vrijdagcollega die heel vaak het vervelendste klusje van de dag van ons overnam. 

Ik maakte het gedicht en dat begon met: Sinterklaas heeft,  naar verluid, .... Geen idee meer hoe het verder ging. 

Het was een goed gedicht al zeg ik het zelf,  maar Marjan merkte op dat verluidt geschreven dient te worden met  dt. Met  DT.

Ik geloofde het eigenlijk niet, maar ze had overtuigende argumenten. 

 De volgende week vroeg ik aan de ontvanger (hoofd ener school geweest) of hij de fout had opgemerkt. En ja hoor, grrrr, natuurlijk had hij dat. 

Weer een week later  nam Marjan dit boek voor mij mee en mocht ik het lenen. 

De verklaring voor die DT stond er overduidelijk in. Jullie zullen het vast allemaal weten hoor maar voor de zekerheid meld ik het nog even:

Het onderwerp 'het' is in 'naar verluidt' weggevallen. Lang geleden stond het er nog wel bij, (naar het verluidt). En nu moet je het onderwerp er nog steeds bij denken. 

Daniëls besprak dit en andere voorbeelden in het hoofdstuk Taalergernissen van anderen. Zeer lezenswaard. 

Zoals ook de ongeveer zeventig andere hoofdstukjes. Ik zou uit ieder hoofdstuk een leuk, interessant of nieuw voorbeeld kunnen vertellen. 

Helemaal niet belerend en heel erg leuk om te lezen. Ik zat af en toe ook echt hardop te lachen. 

Nou, zeventig voorbeelden geef ik natuurlijk niet. Je kunt het beter zelf eens bekijken. Ik denk dat iedere bieb wel een exemplaar heeft. 

Maar een paar voorbeeldjes geef ik wel. 

In het hoofdstuk Heerlijke taalfouten:  Verkeerde zegswijzen.  Zoals

• een dubbeltje op zijn kont
• iemand doodmaken met een blije mus
• een gebit zonder end
• liever niet betalen met losgeld. 

En daarop voortbordurend , in de coronatijd in een kaaswinkel de volgende tekst: 

U kunt de

kaas niet

contant betalen

helaas 

pin-de-kaas

Dit was natuurlijk geen taalfout, maar een taalvondst. 

Daniels geeft in het eerste hoofdstuk een van de mooiste teksten prijs die hij kent. Hij zag de tekst op een T-shirt, gedragen door een jongen met het syndroom van Down. 

Ik ben anders

net als jij

Het gaat verder over leestekens, geluk, uitleenwoorden, warme bakkerswinkel, namengelijkheid, Latijn in het Nederlands(!), de ij, de ei en de y. 

Enfin, zoals ik al zei te veel voor mijn blog . Ik heb het boek ook al heel lang te leen, je leest het niet achter elkaar uit. Steeds een stukje. 

Aanrader!!!!

Een krans en een pakhuis

Huis Bonck bestond deze week vijf jaar. Als museumhuis van Hendrick de Keyser Monumenten dan hè, want  het huis zelf is uit 1624 en dus bijna vierhonderd jaar oud. 

Hoe dan ook,  als cadeautje kregen de vrijwilligers een wandeling onder leiding van een stadsgids. Met een hapje en een drankje na afloop.  

En daardoor liep ik weer eens langs het pakhuis Londen aan de Bierkade. 

 

Dat pakhuis liet ik gisteren zien. Het ging toen om de krans. 

Maar die Bierkaai, daar werd vroeger bier aangevoerd, uit andere steden, vaak uit Duitsland.  

Met schepen vervoerd in zware vaten, gelost en opgeslagen. Dat was heel zwaar werk, dat lossen en opslaan,  bijna niet te doen. Stserke mannen.

Er werd onderling door verschillende groepen wel eens gevochten. Vechten tegen de Bierkaai. Je weet van tevoren al dat je dát gaat verliezen. 

Als je goed kijkt zie je links en rechts naast het bord Londen stukjes van een gevelsteen. Die stenen hebben ook met bier te maken. Ik laat ze even helemaal zien.

Vaten sjouwen met een draagstok. Erg zwaar en vooral geschikt voor korte afstanden. Maar langere afstanden kwamen natuurlijk  ook voor.

Vervoer op wielen dan? Met karren? Dat was niet echt aan de orde, want daar werd belasting op geheven. Te lawaaiig, dat geratel op de keien.  

En dus werd er een andere oplossing bedacht. Vervoer per slee. Met glij-ijzers eronder. En om dat nou wat makkelijker te laten verlopen werd die slee eerst over een lap getrokken waar glijmiddel op zat. Een zogenaamde smeerlap!!

Hou je waffel

 

Een bepaalde ruimte in 'ons' museum is ingericht als taveerne. Er is een tafel met tinnen borden, een fraaie oude kast, er hangen schilderijen en er is een schouw. Veel voorwerpen ook in die kamer en bij die schouw. 

Zo hangt er een wafelijzer. Een mooi wafelijzer, waar je hartvormige wafels in zou kunnen bakken. 

Er staan een paar voorwerpen in die kamer waar ik soms, als ik zie dat mensen niet de audiotour gebruiken,  iets over vertel. De spreeuwenpot bijvoorbeeld, of het drankorgel... Maar over dit wafelijzer heb ik nooit iets verteld. Ik dacht het is gewoon een wafelijzer. Dat ziet iedereen.

Tot vorige week,  toen was iemand een aantal mensen aan het rondleiden en vertelde ze iets over dat ijzer. 

Namelijk dat vroeger de vrouwen gezellig met elkaar bij zo'n vuur wafels zaten te bakken. Beetje beslag erin en dan maar wachten. 

En natuurlijk doen wat vrouwen altijd doen: kletsen, praten, kwekken, babbelen. Er is altijd wel wat te vertellen. 

Tja en dan kon het natuurlijk zomaar gebeuren dat vrouwen zo opgingen in hun verhaal, of afgeleid waren door het verhaal van anderen, dat ze hun wafels vergaten.

'Hou je waffel' (in de gaten),  zal dan een van de andere vrouwen gezegd hebben. ' Hou je waffel, zit niet zo te kletsen'. 

Nou en daar komt de uitdrukking dus vandaan. 

Toen ik die dag naar huis liep, kwam ik langs de vlaaienbakkerij op de hoek van de winkelstraat en zag het bord van de foto hieronder. Hoe vaak ik daar al langs gelopen ben zónder het te zien... Tja. 

En nu krijg ik me toch ineens zo'n zin in een wafel...

Jan Rot, Achtbaan

Al  heel lang ben ik bewonderaar van Jan Rot. Ik bewonder zijn werk. Vooral zijn werk als vertaler, als hertaler zoals hij dat noemt. 

Wat een taalkunst is dat. Supermoeilijk lijkt het mij. Goed vertalen is sowieso al lastig, maar dan ook nog de echte betekenis, dat waar het om draait, in een vertaling krijgen, dat is heel bijzonder en Jan Rot kan dat. 

Terecht heeft hij daarvoor en voor liedjes die hij maakt,  verschillende belangrijke prijzen gekregen. Zoals voor dit lied:

 

Ik volg eigenlijk maar een paar artiesten op Instagram. Daarvan is hij er een. Ik volg ook zijn vrouw en zijn dochter. En via hun blogs las ik eerst dat hij ziek was en later dat hij dood gaat.

Het liedje Roller Coaster hertaalde hij ook en zong het van de week in Op 1. 

Het raakte me, ik was diep onder de indruk en nu nog steeds.  Want het heeft iets universeels. Iets voor ons allemaal. 

 

Zie ons gaan

op de achtbaan van het leven, ja

Met zijn hoogste punt en diepste dalen

Ons menselijk bestaan

Ik kan alleen maar hopen dat de periode die nog voor hem ligt, goed ingevuld kan worden. Moeilijk, maar goed. 

Prijzen

Leuk hoor: maar liefst drie prijzen kreeg in de afgelopen weken. Eerst een pakketje van Rituals, inhoudende drie verschillende handlotions. It's all in your hands, stond erbij,  they are a window to your age, your personality and your health.
Tja, toen ik laatst een foto zag van mijn hand omdat ik een ring wilde laten zien, dacht ik wel ineens tsjonge wat een oude handen. Met vlekken er op en zo. Ik denk niet dat die vlekken door de lotions zullen verdwijnen. Maar toch is het leuk.

Verder een cadeaukaart van Primera. Ook fijn, ik kan er altijd kaarten voor kopen. Of een leuk tijdschrift, of...

En tenslotte het allerleukste cadeau: Taal voor de Leuk, van Paulien Cornelisse.
Dat is een prijs van de BankGiroLoterij. Ik kreeg een grote lijst boeken en daar kon ik er een uit kiezen. Een moeilijke keus, want het waren er echt heel veel. Maar toen ik dit boek zag, wist ik meteen dat ik het zou kiezen.
Ik heb nog geen tijd gehad om het echt te lezen. Maar ik keek natuurlijk wel eventjes.
Echt geweldig vind ik haar observaties van de taal.
Soms gaat het over zaken die mij ook zijn opgevallen. Zoals bijvoorbeeld dat ineens veel mensen zeggen dat iets heul gezellig was. Of heul veel.
Soms is haar humor de mijne. Bijvoorbeeld als ze schrijft:
'In de Amersfoortse nieuwbouwwijk Vathorst is een Chinees restaurant dat 'Chinees Restaurant Vathorst' heet.  Ik vind deze naam van een ontroerende duidelijkheid'.

Of:

'Op het flesje met bellenblaas staat in zoveel mogelijk talen het woord bellenblaas'.Ik stond telefonisch in de wacht en besloot dat ik al die vertalingen van bellenblaas maar eens ging lezen. Zo kwam tot mij het woord bublifuk. En nu wil ik op vakantie naar Tsjechië'.

En nu verheug ik me al weer op al die andere prijzen die hier nog terecht zullen komen, dat snap je

Engels

In het Parool lees ik dat de Nederlandse taal  nauwelijks bedreigd wordt door het Engels.
Daar is onderzoek naar gedaan. Uiteraard is daar onderzoek naar gedaan. Er wordt wat onderzocht in dit land.
Maar dit vind ik toevallig een interessant onderzoek. Vooral omdat ik me vaak afvraag waarom iets in het Engels moet als er een goed Nederlands woord voor bestaat.
SALE... het wordt ons toegeschreeuwd. Wat is er mis met uitverkoop?
De KIDS... als iemand het over z'n kinderen heeft, begrijp ik dat heel goed hoor.

Het onderzoeksrapport heet De Staat van het Nederlands en de conclusie is dat Nederlands een zeer vitale taal is met uitstekende overlevingskansen voor de toekomst.
Het idee dat Engelse leenwoorden funest zijn voor het Nederlands, kunnen we dus laten varen. Het Engels rukt weliswaar op, vooral onder jongeren, maar veel Engelse woorden worden vernederlandst, zoals saven en appen. Ongeveer 24 miljoen mensen spreken Nederlands.

Enfin, na dit verheugende artikel heb ik me nog eens goed in de krant verdiept, gericht op Engelse woorden.
Ik vond er een paar: retail, case, deal, 32 inch, treatment en e-bik. In de hele krant hè.
Valt mee toch?  Ik had echt veel meer verwacht.

Desalniettemin vind ik dat we het over uitverkoop zouden moeten hebben en over de kinderen!

Verkleinwoordjes

Ik schreef er al eens eerder over, over het gebruik van verkleinwoorden, te pas en te onpas.
Ik vind het te onpas als er bijvoorbeeld door een verkoopster in een winkel gezegd wordt dat ze nog wel een leuk 'broekje' er bij heeft. Hallo, maat 44, hoezo een broekje?
Of iemand zegt dat ze even boodschapjes gaat doen. 
En zo zou ik nog heel wat voorbeelden kunnen noemen. Voorbeeldjes. Het is echt een dingetje, zeg maar.

Deze week zag ik op FaceBook een stuk van het Genootschap Onze Taal. Een stuk over woorden die eigenlijk alleen als verkleinwoord bestaan. Echt leuk.

'Met een gratis treinkaart maakte ik een uitstap naar het strand. Er waren veel dagmensen. Dat waren dolle pootbaders. Jochen sprongen haas-over en gingen kop-onder.
Een jong liep in zijn bloot en kreeg een stand. 'Je hemp aan' zei z'n moeder. 'Wil je nog een snoep? En straks krijg je ook nog een brood'.
Intussen maakte ik een praat met een vrind die op eigen hout was gekomen. Hij was keurig gekleed, om door een ring te halen. Hij had net een blauw gelopen en wond er geen doeken om: hij zocht nu een wijn en trijn.

Enzovoorts. Ja, die kunnen dus wel!

Grappig toch?

Ik heb zoiets van

'En dan heb ik zoiets van...'. Dat is voor mij een echte taalergernis. Al jaren.
Ik erger me vaak aan taalgebruik. Ik erger me, dus niet:  ik irriteer me.
Maar dat is een andere ergernis en zo heb ik er nog wel een paar. 
Ooit is 'Ik heb zoiets van' natuurlijk voor het eerst gezegd en was het leuk. Maar sinds iedereen het te pas en te onpas gebruikt, is het dat beslist niet meer.
Enfin, in het tijdschrift 'Onze taal' stond een paar maanden geleden een artikel over 'Ik heb zoiets van'.
Gisteren zat ik in het laatste nummer te kijken en stuitte op een reactie op dat artikel van Pieter Nieuwint. Hij is degene die samen met Ivo de Wijs Kabaret Ivo de Wijs oprichtte.

Dit is die reactie van Pieter Nieuwint:

Het deed me onweerstaanbaar denken aan een gedichtje dat ik jaren geleden schreef en dat ik in Literair Variété (een theaterprogramma van Ivo de Wijs en mijzelf) vaak heb voorgedragen: 

ZEG MAAR NIET

'Ik heb zoiets van,' dat is echt
Zo'n frase die ik fel bevecht
En ik verdraag het ook al slecht
Wanneer er iemand 'zeg maar' zegt

Maar met een zucht bedenk ik dan
Dat het nog altijd erger kan
Ik sprak een man laatst, en die man
Had ergens zeg maar zoiets van

Hebben jullie taalergernissen?

Beter Engels, Beter Spellen, Beter Rekenen

Oh, oh, oh , wat kan ik toch chagrijnig worden als ik fouten heb in mijn dagelijkse testen bij Beter Engels, Beter Spellen en Beter Rekenen.  En blij als ik alles 'goed heb'.
Gisteren ging het het mis. Het begon al bij Engels.
Moest ik eerst inloggen, wat normaal nooit nodig is en toen wist ik natuurlijk het wachtwoord niet. Dus een nieuw wachtwoord aangevraagd, letterlijk wachten op dat woord en toen de test gemaakt. Met een stomme fout.
Daarna Nederlands. Dat is mijn beste onderdeel en ik was al weer hard op weg naar de 100%. Maar ik maakte een fout en dan duurt het weer zes weken voor ik die 100% kan halen.
Er werden vier woorden gegeven en ik moest aangeven welk woord fout gespeld was. Ik gokte op pH waarde en keek eigenlijk niet meer naar de andere drie. Ja zeg nou zelf het zou toch logischer zijn geweest als het allebei hoofdletters hadden moeten zijn, of allebei kleine letters. Niet dus. Het hoort zo en een ander woord bleek het fout gespelde woord te zijn.
Nou, dan heb ik er al de pest in. En dan moet rekenen nog.
Ik kan je verzekeren dat ik daar nooit de 100 % zal halen. De eerste drie sommen los ik meestal wel op. Maar de vierde is bijna altijd een rotsom.
En toen ik die van gisteren zag, werd ik al onwel. Echt een afgrijselijke som. Kijk zelf maar:

Twee treinen vertrekken op hetzelfde tijdstip: een sneltrein rijdt met een vaste snelheid vanuit A naar B, en een boemeltrein rijdt met een vaste snelheid vanuit B naar A.
Na enige tijd passeren zij elkaar bij X. Precies 1 uur na dat passeermoment bereikt de sneltrein zijn bestemming, terwijl de boemeltrein 4 uur na het passeermoment zijn bestemming bereikt.
De sneltrein reed keer zo snel als de boemeltrein.
(Je mag de tijdelijk lagere snelheden tijdens het starten en stoppen verwaarlozen.)

Tssss, alsof ik ooit aan die tijdelijk lagere snelheden tijdens het starten en stoppen gedacht zou hebben.
Enfin zoals ik zei, ik wás al chagrijnig dus ik dacht 'ga ik hier heel lang over nadenken, ga ik het tekenen, ga ik hulp vragen?'
'Nee, geen zin. Weet je wat? Ik vul gewoon wat in en dan is het klaar voor vandaag'.
En dat deed ik. Ik vulde gewoon wat in en klikte op verzenden.

Hahaha, laat dát antwoord nou goed zijn!!!

Spoonerisme

Toen Frits en ik vorig jaar voor het laatst mee op kamp gingen met mijn oude school, kregen we als bedankje een taalkalender. Elke dag een nieuw blad met een feitje of een spellingvraag of iets over de herkomst van een woord. Een cadeau waar ik dus nu al 9 maanden veel plezier aan beleef.

Vorige week zondag stond er bijv.  een stukje over een journalist die zei: 'Een slort kotvraagje nog'. Dat werkt op mijn lachspieren, kan ik niks aan doen.
Wij hadden vroeger een lerares Nederlands, mevrouw Starrenburg, en zij vertelde dat haar man zich wel eens per vergissing voorstelde als Barrensturg.
Dat veroorzaakte bij mij en een paar klasgenoten (ik zal geen namen noemen in dit geval) toen de slappe lach. En nu nog zit ik te grinniken.
Terug naar mevrouw Starrenburg. Ze zal er ongetwijfeld bij verteld hebben dat het verschijnsel een naam heeft, namelijk spoonerisme. Maar dat was ik vergeten. Door de taalkalender weet ik het weer.
Een spoonerisme is een verspreking waarbij binnen een woord of zinsnede letters of lettergrepen worden verwisseld. Genoemd naar een Engelse dominee, William Spooner, die berucht was vanwege zijn vele versprekingen.
'Let's drink to the queer old dean' zei hij en dat had moeten zijn 'let's drink to the dear old queen'.

Vandaag staat er op mijn kalender weer een leuke verwijzing. Naar deze site: http://www.nlterm.org/neoterm/lijst.htm
Daar vind je meer dan duizend nieuwe woorden van de laatste jaren. Leuk om even door te kijken en weer eens te constateren dat taal voortdurend verandert. 

Taal

Het nieuwe boek van Paulien Cornelisse is ook weer superleuk om te lezen. Het is herkenbaar en vaak hilarisch. Ik lees het niet achter elkaar, maar af en toe een paar stukjes. In de trein zat ik weer hardop te lachen en dat zegt wat, want kort tevoren op het station was ik gewoon omver gelopen door een of andere kluns die niet uit z'n doppen keek. Dat was pijnlijk en ik werd er chagrijnig van, maar door Paulien knapte ik weer op.

Paulien ergert zich niet aan taal. 'Ik ben geen taalpurist', zegt ze. 'Taalpuristen zijn mensen die zo ontzettend genieten van de Nederlandse taal dat ze er een beetje opgewonden van raken. Ze worden verdrietig als ze iemand 'hun hebben' horen zeggen. Ik ben geen taalpurist, want daarvoor vind ik taal veel te leuk. Vooral als je er door verrast wordt'.

Zelf erger ik me wel regelmatig. Deze week was ik in een winkel waar ik een vest kocht. Een 'vestje' volgens de verkoopster en ze wees me op het bijpassende 'truitje', want dan werd het samen een 'twinsetje'. Ze wist vervolgens ook nog een bijpassend 'broekje'. Nu heb ik gewoon maat 38 hoor van broek, maar om dat nou een broekje te noemen? Het was geen korte broek en ook geen driekwart broek. Daar erger ik me dan aan. Maar het was een lieve, geduldige verkoopster en dus ging ik met het broekje en het twinsetje naar huis.

Ubercute

Net gehoord in een radioprogramma: UBERCUTE. Getver! Verschrikkelijk!